پشت‌پرده تصمیم سعودی‌ها برای افزایش هزینه‌های حج| بهره‌برداری توریستی و اقتصادی عربستان از مکه
تحرکات سعودی‌ها در چند سال گذشته در زمینه مانع‌تراشی در روند حج و افزایش هزینه‌های آن نشان می‌دهد که عربستان درصدد بهره‌برداری توریستی و اقتصادی از این سفر مقدس است.
به گزارش شهرآرانیوز، درحالی که حدود یک ماه تا آغاز رسمی مناسک حج باقی مانده، چند روز قبل منابع خبری اعلام کردند که عربستان سعودی هزینه‌های حج را ۳۰۰ درصد افزایش داده که این مسئله با اعتراض بسیاری از کشور‌ها از جمله جمهوری اسلامی ایران مواجه گشت.
به گفته یک منبع مطلع، عربستان مبلغ یک هزار و ۱۶۰ ریال سعودی برای خدمات اسکان و تغذیه در مشعر، عرفات و منا به ازای هر زائر طلب کرده است و تا زمانی که این هزینه از سوی کشور‌ها به حساب عربستان واریز نشود، امکان اعزام زائران به سرزمین وحی وجود ندارد. این درحالی است که سعودی‌ها اخیرا از وضع محدودیت سنی برای زائران نیز خبر داده‌اند و افراد بالای ۶۵ سال امکان تشرف ندارند.
به این ترتیب حج امسال پس از دو سال وقفه تحت تاثیر کرونا درحالی با حضور زائران خارجی برگزار می‌شود که میانگین هزینه هر زائر ۴۵۰۰ دلار است که با توجه به تثبیت نرخ ارز برای زائران ایرانی از سال ۱۳۹۸ به مبلغ ۹ هزار تومان، میانگین هزینه این سفر برای هر زائر از کشورمان حدود ۴۵ میلیون تومان شده است.
مقامات سعودی تاکنون توضیحی درباره علت افزایش ۳۰۰ درصدی هزینه حج نداده و پاسخ کشور‌های معترض را نیز نمی‌دهند.
بعد از نفت و گاز «صنعت زیارت» مهم‌ترین صنعت در عربستان است. ۷ درصد از کل تولید ناخالص داخلی غیرنفتی عربستان، از طریق حج تأمین می‌شود. هتل‌های لوکس زیادی هم در این شهر وجود دارد که در مدت حج پر می‌شوند. به طوری که یک اتاق مجلل با منظره‌ی کعبه، مقدس‌ترین مکان برای مسلمانان، می‌تواند شبی ۲۵ هزار دلار هزینه بردارد. هتل‌های پنج ستاره با چشم‌انداز کعبه و تور‌های زیارتی لوکس باعث جذب مهمانان بسیار ثروتمند شده و مکه را به‌عنوان پایتخت برتر گردشگری مذهبی در جهان معرفی می‌کند.
به این ترتیب کشور عربستان سعودی که پیش‌تر تا حد زیادی در‌های خود را به روی گردشگران خارجی بسته بود، اکنون مقوله‌ی گردشگری را به‌عنوان هسته‌ی اصلی برنامه‌ی اصلاحات چشم‌انداز ۲۰۳۰ قرار داده است تا به این ترتیب وابستگی خود به نفت را کاهش دهد.
شواهد نشان می‌دهد، سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ که توسط «محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان برای رشد بخش غیرنفتی اقتصاد تدوین شده، زیارت را در مرکز توجه گذاشته است. این کشور برنامه‌هایی را برای توسعه شرکت‌های اقتصادی در مکه تدوین کرده و برای ساخت ۱۱۵ ساختمان جدید، ۷ هزار هتل، ۹ هزار خانه برنامه‌ریزی کرده است.
یکی از برنامه‌های جدی این سند چشم‌انداز، توسعه فضا‌های تجاری و فروشگاه‌های مکه است. بر اساس گزارش‌ها تعداد بازار‌های خرده‌فروشی مکه تا سال ۲۰۳۰، ۲۰۰ درصد بیشتر می‌شود. فضا‌های تجاری این شهر نیز از ۲۸۰ هزار مترمربع تا سال ۲۰۲۵، به ۸۰۴ هزار مترمربع می‌رسد. ۵۱ درصد از فضا‌های تجاری مکه در حوزه مد و پوشاک، ۸ درصد در حوزه سلامت و زیبایی و ۱۲ درصد در حوزه سرگرمی است.
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی و صنایع مکه، میانگین هزینه‌ای که هر زائر حج در این شهر خرج می‌کند، بین ۵ تا ۶ هزار دلار است. از این میزان، بین ۷۵ تا ۸۰ درصد صرف اقامت، غذا، سوغات و ارتباطات می‌شود. همچنین ۲۵ تا ۳۰ درصد از درآمد بخش خصوصی مکه و مدینه وابسته به زائران است.
حداقل در ده سال گذشته فضای عمومی مکه به این شکل بوده که ساختمان‌های بلند و سفیدرنگ محله‌های نزدیک به مسجدالنبی را احاطه کرده‌اند. هتل‌ها با معماری‌های یک شکل کنار هم قرار گرفته‌اند و نمایی یک‌دست سفید و بلند را در مرکز شهر مدینه ساخته‌اند. در پیاده روها، مغازه‌های کوچک و به‌هم چسبیده معابری شلوغ را ساخته‌اند و سرتاسر خیابان‌ها در تمام طول شب روشن است. فروشگاه‌ها و مغازه‌ها تنها در وقت اذان تعطیل می‌شوند و بعد از نماز بلافاصله کار را از سر می‌گیرند و از تسبیح و سجاده گرفته تا اسباب‌بازی‌های پر سر و صدا در مغازه‌ها چیده شده است.
بر همین اساس بسیاری از کارشناسان معتقدند که عربستان سال‌هاست از حج به عنوان ابزاری جهت رسیدن به مقاصد اقتصادی استفاده و از آن بهره‌برداری توریستی می‌کند. رئیس کمیسیون گردشگری و میراث سعودی دراین باره گفته است: می‌خواهیم حجاج بعد از انجام مناسک حج، آثار کهن سعودی مثل مداین صالح (حجر) نزدیک مدینه را هم ببینند. ضمن اینکه جاذبه‌های گردشگری دیگری هم داریم که در بخش‌های دیگر کشورند و دوست داریم کسانی که می‌آیند بتوانند آن‌ها را هم ببینند.
در همین زمینه روزنامه فروانسوی لوبوان به نقل از «ضیاءالدین سردار» پژوهشگر انگلیسی که به مدت ۴۰ سال در دانشگاه جده اقدام به انجام پژوهش‌هایی درباره حج کرده، نوشت: آل سعود در خلال ۵۰ سال گذشته شهر مکه را به «دیزنی لند» (مجموعه عظیم تفریحی در پاریس شامل دو شهربازی و دهکده‌های کوچک و بزرگ کارتون‌ها و فیلم‌های مختلف دیزنی) تبدیل کرده است.
این نویسنده انگلیسی می‌گوید: نظام حاکم در عربستان به صورت تدریجی اقدام به محو تمامی آثار گذشته در مکه کرده است و از دهه هفتاد شاهد تخریب قدیمی‌ترین و مقدس‌ترین اماکن اسلامی بوده‌ام.
از طرف دیگر موسسه پژوهشی خلیج فارس که مقر آن در واشنگتن است، اعلام کرد که بیش از ۹۵ درصد آثار مکه که عمر بیش از هزار سال دارند، تخریب شده‌اند. این پاکسازی معماری با موافقت شیوخ عربستان انجام شده، زیرا رهبران مذهب وهابی بر این کشور سیطره دارند.
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که مقامات سعودی از حج برای جبران کسری بودجه عربستان استفاده ابزاری می‌کنند و افزایش هزینه‌های حج و صدور روادید در عربستان برای زیارت خانه خدا و همچنین همه سفر‌های عمومی به این کشور، بیش از همه در ارتباط با تلاش‌های سران سعودی برای ایجاد توازن در بودجه سالیانه این کشور است.
این برنامه که بخش مهمی از آن شامل افزایش مالیات‌ها نیز می‌شود، همزمان شده با برنامه ریاضت اقتصادی که سعودی‌ها از چند سال گذشته و برای توازن در بودجه سالیانه خود شروع کرده‌اند.
اما در این بین زائران ایرانی در سال‌های گذشته همواره نقش مهمی در رونق گردشگری مذهبی و بازار‌های مکه داشته‌اند. تا اوایل دهه ۹۰، کسانی که به حج می‌رفتند، روایت‌های زیادی از حضور متراکم ایرانی‌ها در مراکز خرید داشتند. اما در سال‌های اخیر حضور کم ایرانی‌ها در بازار‌های مکه ضربه بزرگی برای گردشگری مذهبی در این شهر بود. در مهرماه سال ۹۴ فاجعه منا رخ داد و ۴۶۴ نفر از هم‌وطنان خود را در این فاجعه از دست دادیم. به دنبال این اتفاق، ایران در سال ۹۵ با عربستان برای تأمین امنیت زائران به توافق نرسید و اعزام زائران ایرانی به حج متوقف شد. به روایت رسانه‌های خارجی این مسئله آسیب اقتصادی جدی برای عربستان داشت. همان زمان سی‌ان‌ان در گزارشی نوشته بود: «غیبت حجاج ایرانی در حج سال ۲۰۱۶ باعث زیان عربستان است. این اقدام به اقتصاد عربستان که درگیر مسائل بسیاری مانند کسری بودجه ۸۷ میلیارد دلاری است آسیب خواهد زد.». بعد از آن نیز گزارش‌ها نشان می‌دهد که ایرانی‌ها در سفر حج تمایل زیادی برای حضور در بازار‌ها ندارند.
به همین منظور مقام معظم رهبری که همه ساله از زائران به خانه خدا دعوت می‌نمایند تا زمان خود را در این سفر مقدس صرفا معطوف به فضای معنوی مکه کنند، هفته گذشته در دیدار کارگزاران حج تاکید فرمودند: در این سفر لحظه لحظه‌ها را قدر بدانید. بنده البته قبلاً هم مکرر این را گفته‌ام، بازارگردی عیب است. عیب است به هر نیّتی بروید بازارگردی کنید، بگویید مثلاً، بهانه درست می‌کنیم دیگر، نه فلان مورد لازم است آدم باید، نه، لازم نیست. به جای اینکه بروید وقتتان را در آن بازار‌های مشکل‌دار که حالا دیگر نمی‌خواهم من تعبیرات تندتری بکنم که واقعاً جای تعبیرات تندتر هست، به جای صرف وقت در آن بازار‌ها و آن دکان‌گردی‌ها و مغازه‌گردی‌ها برای آن کسی که میخواهید سوغاتی بخرید، بروید دو رکعت نماز در مسجدالحرام بخوانید. دو رکعت نماز. بروید یک طواف دور کعبه بکنید برایش. بروید آنجا دعایش کنید. بروید نیم‌صفحه قرآن برایش بخوانید. سوغاتی واقعی این است. آن چیزی که شما در آنجا به عنوان سوغاتی تهیه میکنید که گران‌تر از جنس داخل هم هست، جنس داخل در موارد متعددی بسیار بهتر از آن هم هست، هم بهتر است، هم ارزانتر است، این را همین جا تهیه کنید. اگر میخواهید یک چیزی هدیه‌ای هم به کسی بدهید، هدیه خوب است، عیب ندارد، همین جا تهیه کنید، چرا آنجا تهیه میکنید؟ کمک کردنِ به چه کسی؟ آن هم به چه قیمتی؟ با چه قیمت روحی و معنوی غیر از قیمت جیبی و مادی!
رهبر معظم انقلاب در عین حال بر استفاده معنوی از سفر حج جهت تاکید بر همزیستی مسالمت‌آمیز میان همه فرهنگ‌ها و عدم روی آوردن به اختلاف میان جامعه شیعه و اهل سنت تاکید کردند. به طور کلی روندی که جمهوری اسلامی ایران و به شکل مشخص رهبر معظم انقلاب برای زائران ایرانی در مناسک حج امسال در نظر گرفته‌اند تاکید بر ماهیت معنوی حج به عنوان نقطه اتحاد همه مسلمانان است و اینکه زائران درگیر بازی‌های اقتصادی و سیاسی سعودی‌ها در این سفر نشوند.
منبع: تسنیم
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
